تحقیق در مورد آب و اهمیت آن

مقدمه

آب مادۀ است بی بو، بی رنگ و بی طعم که آنرا از دیگر مایعات متفاوت می سازد. آب مایۀ حیات است و نعمتِ است که خداوند متعال آنرا به شکل وافر و رایگان برای بندگان و دیگر موجودات روی زمین اعطا نموده است. در همین مورد خداوند «ج» میفرماید: وَ جَعَلْناَ مِنَ الْماءِکُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ اَفَلاَ یُؤْمِنُوْنَ.

خداوند متعال به آب ارزش و اهمیت زیادی داده است که در بیش از صد آیۀ قرآن کریم در مورد آن آمده است. آب مادۀ مرکب از هایدروجن و اکسیجن می باشد و تنها مادۀ است که در طبیعت و در شرایط عادی در ۳ حالت مایع، جامد و گاز موجود می باشد. ادامۀ حیات همۀ ما وابسته به آن می باشد، اما آب همیشه و به این سادگی در دسترس همه نیست.

انسان از گذشته های دور و از بدو پیدایش حیات با آن رابطه مستحکم دارد. آب نقش اساسی و حیاتی در ادامۀ زندگی و طبیعتاً پیدایش انسان ایفا کرده است. منابع آب در ایجاد و شکل گیری اکثر تمدن ها دارای نقش مهم و حیاتی است به طوریکه بخشی از رسوم و مراسم ملل مختلف در بارۀ این مایع مهم و حیاتی می باشد. اهمیت آب نزد ملت های که در نقاط کم آب جهان زندگی می کرده اند و یا زندگی می کنند، بسیار بیشتر از سایر ملت های است که در نقاط پر آب سکونت دارند. آلودگی آب های زیرزمینی که در اثر نفوذ آلودگی از سطح زمین و آلودگی آب های سطحی در اثر عدم رعایت نکات بهداشتی صورت گرفته نیز قابل نگرانی است.

افغانستان کشوری است که منابع آبی آن چاه ها، چشمه ها، آب های بارندگی نظیر(باران، برف و ژاله)، آب های سطحی نظیر (جوی ها، دریاچه ها و دریاها)، بندها و حوض های طبیعی و مصنوعی، یخچال های کوه ها و قلل ها و بخارات اتموسفیر می باشد.

در این مقاله تلاش شده است تا به صورت همه جانبه اهمیت و ارزش آب در اسلام، آلودگی آب، بحران آب، افت آب های زیرزمینی و منابع آب در افغانستان مورد بررسی قرار گرفته و راه های کنترول بحران آب نیز بیان شده است.

اهمیت و ارزش آب در اسلام

بهترین چیزی که در تعریف آب می توان نوشت این است که «آب مایۀ حیات است». آب نه تنها که مایۀ حیات است بلکه بسیاری از امراض را نیز شِفا می بخشد. در اکثر ادیان جهان به ویژه در اسلام آب به عنوان مادۀ پاک کننده به شمار میرود. در دین اسلام فقط بعد از وضو گرفتن «شستن قسمت های از بدن با آب» می توان فریضۀ نماز را ادا نمود. دخالت در جریان طبیعی آب ها در جهان اسلام بعد از پی بردن پیروان آن به ارزش و اهمیت زراعت شروع شده است و آثار آن در بین النهرین و کناره های دجله و فرات به مشاهده میرسد. در نوشته های عهد عقیق دربارۀ برکه های آب حضرت سلیمان «ع» آمده است که این برکه ها در جنوب بیت اللحم وجود داشته و توسط قنات های مخصوصی به اورشلیم جاری میشد. هدف از ساخت آن جمع آوری آب باران بوده است.

در قرآن کریم ذکری از عرم آمده است: «فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ سَیْلَ الْعَرِمَ – سبا آیۀ ۱۵» ظاهراً این همان سدی بود که بلقیس در میان دو کوه از سنگ و قیر ساخته بود تا آب باران در آن جمع شود. با توجه به اینکه دین مقدس اسلام از کوچک ترین مسائل زندگی بشر چشم پوشی نکرده و آیات متعدد را در قرآن کریم به طور مکرر در مورد اهمیت و ارزش آب بیان داشته است. خداوند بزرگ و متعال در ۳۳ آیۀ از قرآن کریم چنین فرموده اند: بعد از خلقت آسمان ها و زمین ما آب را فرو فرستادیم، تا زمین مرده را زنده نماید و آب را مایۀ حیات و منشاء تمامی گیاهان و حیوانات و مایۀ هستی میداند.

در قرآن عظیم الشان جهت تقرب فوق العاده آب با زندگی و حیات، در چندین مورد حیات انسان ها و زندگی به آب نازل گشته از آسمان تشبیه شده است. در سورۀ کهف آیۀ ۴۵ خداوند متعال حیات و زندگی آدمیان را به آبی تشبیه نموده است که از آسمان فرود می آید و موجب نمو و رشد نباتات می شود و پس از دوران کوتاه، حیات نباتی آن پایان می یابد. نکته بسیار مهم و زیبا در همان اصل تشبیه است که حیات، آب است و آب، حیات است. نمو و رشد نیز از برکات همین آب حیات است.

امروزه انسان در کرات دیگر پیش از هر چیزی دیگری به دنبال موجودیت و عدم موجودیت آب است و آخرین تحقیقاتی که در کره مریخ انجام شده نشان دهندۀ آنست که زمانی رود های از آب در آن جریان داشته است و دانشمندان در حال بررسی زندگی برای آینده در کره مریخ و سایر کرات می باشند. زمین نخستین سیارۀ منظومۀ شمسی است که در سطح آن به قدری آب وجود دارد که اوقیانوس ها تشکیل شده است. اوقیانوس ها منابع اصلی آب های هستند که در روی سطح زمین به صورت باران و برف بارش می کنند و مهمترین تنظیم کننده گان وضع آب و هوای زمین می باشند.

اگر امروز انسان به این نکته فهمیده باشد که یکی از نتایج ناگزیر رشد صنعت، فن آوری و جوامع انسانی آلودگی روز افزون منابع آب سطح و زیرِ زمین می باشد و به صورت یک فاجعه زیست محیطی در حال بروز است. ده ها قرن قبل در کتاب آسمانی دین مبین اسلام در این مورد به دفعات و به عناوین مختلف یاد شده است. خداوند متعال در آیه ۴۳ سورۀ نسأ و آیۀ ۶ سورۀ مائده سفارش می کند که برای آماده شدن برای عبادت خداوند متعال با آب طهارت نمائید. یعنی خداوند «ج» آب را عامل و ابزار اصلی طهارت قرار داده است. خداوند متعال آب را نعمتی فرستاده از آسمان، مایۀ برکت و منشاء روزی بشر در سوره های بقره آیۀ ۲۲، انعام آیۀ ۹۹ و جن آیۀ ۱۶ معرفی کرده است. همچنان خداوند متعال در سوره های اعراف آیۀ ۵۰، ابراهیم آیۀ ۱۶ و ۱۷، واقعه آیۀ ۶۸، کهف آیۀ ۲۹ و محمد آیۀ ۱۵ در مورد اهمیت و قداست آب اشاره میفرمایند که آب گوارا را برای دوزخیان حرام گردانیدیم و بهشتیان از این آب استفاده می نمایند.

پیغمبر گرامی ما حضرت محمد(ص) نیز در مورد آب اشاراتِ داشته اند که می فرمایند: «بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت آب و بهترین خوراکی در دنیا و آخرت گوشت و سپس برنج است.» همچنان رسول اکرم (ص) فرمودند: «بدرستی که عرش خدا بر آب بود و چیزی پیش از آب آفریده نشده بود.»

منابع آب در کرۀ زمین

اگر کسی زمین را از فضا مشاهده نماید آنرا به شکل یک سیارۀ آبی رنگ و پر از آب خواهد دید. حجم تمام آب های کرۀ زمین در حدود ۱۳۶۰ میلیون کیلومتر مکعب تخمین زده شده است. این حجم با توجه به چرخه آب به طور دایم در بین منابع گوناگون در حال جابجایی است. مهمترین منابع آب در کرۀ زمین عبارتند از: آب های زیرزمینی، آب های جوی «باران و برف»، آب های سطحی «رودخانه، دریاچه، دریا و اوقیانوس» و همچنین بخشی از آب موجود در کرۀ زمین به صورت بخار در اتموسفیر و بخشی دیگر به صورت جامد در یخچال های طبیعی وجود دارد.

حجم تقریبی میزان آب های ذخیره شده در این منابع به این شرح است:

• اوقیانوس ها: در حدود ۱۳۲۰ میلیون کیلومتر مکعب «۹۷.۲%
• یخچال های طبیعی: در حدود ۲۵ میلیون کیلومتر مکعب «۱.۸%
• قشر های زیرزمینی: در حدود ۱۳ میلیون کیلومتر مکعب «۰.۰۹%
• آب های شیرین موجود در دریاها، دریاچه ها و رودها: در حدود ۲۵۰ هزار کیلومتر مکعب «۰.۰۲%
• بخار آب در هوا: در حدود ۱۳ هزار کیلومتر مکعب «۰.۰۱%

استفاده از آب

میزان زیادی آب به دلیل آبیاری محصولات در بخش زراعت به مصرف می رسد. حد اوسط جهانی میزان برداشت آب از منابع از سال ۱۹۶۰ میلادی به منظور آبیاری زمین ها ۶۰ درصد افزایش یافته است و این در حالی است که میان ۲۰ الی ۳۰ درصد آن تبخیر یا جاری شده و ضایع می شود. میزان برداشت آب در کشورهای در حال توسعه مثل افغانستان به خاطر عدم موجودیت ابزار لازم دو برابر کشورهای توسعه یافته برای هر هکتار است، در حالی که میزان محصولات زراعتی آن ها یک سوم می باشد. به علاوه، در اکثر نقاط خشک و نیمه خشک، به دلیل کمبود بارش های جوی ۹۰ فیصد آب مورد ضرورت برای آبیاری زمین ها از آب شیرین تأمین میگردد، در حالی که کشورهای توسعه یافته این رقم را به ۴۰ درصد رسانده اند.

مطالعه بیشتر